Panevropa — izvorna ideja ujedinjene Evrope
Istorija Panevropske unije usko je povezana s imenima tri značajne ličnosti:
Grof Richard Coudenhove Kalergi
Coudenhove-Kalergi je bio sin austrijskog diplomate Heinricha grofa Coudenhove-Kalergija i majke Japanke, Mitsuko Aoyama. Odrastao je u višejezičnoj sredini i obrazovan multikulturalno u dvorcu svojih roditelja u malom češkom gradu Pobžovice (Ronsperg). Njegova je domovina bila Evropa.
Coudenhove je prvi formulisao viziju politički, ekonomski i vojno ujedinjene Evrope u članku “Panevropa – prijedlog”, 15. novembra 1922. u “Vossische Zeitung” Berlin. Ovaj članak je izašao dva dana kasnije u Bečkom listu “Neue Freie Presse”. Godine 1923. je napisao programsku knjigu “Panevropa”, koju je opisao kao početni signal za “veliki politički pokret”. Coudenhove je opisao međuratno razdoblje Evrope kao izbor između alternativa “integracije ili propasti”. Već je 1923. žustro upozorio na budući rat i opasnost da Evropa poslije rata bude podijeljena vještačkom granicom na “sovjetsku koloniju i američki protektorat”.
Coudenhoveov je prijedlog brzo pronašao podršku u vodećim krugovima evropskih intelektualaca, pjesnika i filozofa: Paul Claudel, Paul Valéry, Heinrich i Thomas Mann, Stefan Zweig, Gerhart Hauptmann, Rainer Maria Rilke, Franz Werfel, Arthur Schnitzler, Sigmund Freud, Albert Einstein, filozofi Ortega y Gasset i Salvador de Madriaga, kao i kompozitor Richard Strauss su bili pristalice panevropske ideje.
Mladi gradonačelnik Kölna, Konard Adenauer, koji je kasnije postao njemački kancelar, i bečki student i kasnije socijalist i savezni kancelar Austrije, Bruno Kreisky, bili su među prvim članovima. Reakcije u službenim političkim krugovima bile su, međutim, mlake ili negativne. Politička je podrška došla od austrijskog saveznog kancelara Ignaza Seipela, koji je lično prihvatio predsjedništvo Austrijskog Panevropskog komiteta. Paul Loebe, socijalni demokrata i predsjednih Reichstaga, je prihvatio predsjedništvo Njemačke Paneuropske grupe. U istoj godini, Coudenhove je uspio pridobiti i francuskog ministra predsjednika i ministra vanjskih poslova Edouarda Herriota za Paneuropsku ideju u Parizu. Zahvaljujući privlačnosti njegovih ideja i njegove ličnosti, mladi privatni građanin koji nije imao niti moći niti novca, uspio je otvoriti vrata u svim prijestonicama Evrope.
Godine 1926. je održan prvi Panevropski kongres u Beču sa 2000 učesnika iz 24 države, čime je mladi pokret s “Panevropskom vizijom” debitovao na javnoj sceni i ubrzo postao sinonimom za političko ujedinjene Evrope. Coudenhove je bio izabran za prvog međunarodnog predsjednika Panevropske unije. Najcjenjeniji evropski državnik, francuski ministar vanjskih poslova Aristide Briand, postao je počasni predsjednik pokreta 1927. Petog novembra 1929., u govoru pred Ligom naroda u Ženevi, Briand je predložio stvaranje federacije europskih nacija na insistiranje Coudenhove-Kalergija. Inicijativa jednog čovjeka postala je stvarna politička opcija i Panevropski pokret je postao uticajna organizacija povezana na Panevropskoj osnovi.
Nakon propasti Briandove inicijative, Coudenhove je nastavio napore – više nije bio u napadu, nego u odbrani protiv nadiruće plime fašizma i komunizma. Na trećem Panevropskom kongresu u Baselu 1932., Coudenhove je upozorio da “Staljin priprema građanski rat, a Hitler narodni rad”. Hitler je u Coudenhoveu i Panevropskoj ideji vidio opasnog protivnika. Coudenhove je zadnji govor u Njemačkoj održao 30. januara 1933. u Berlinu, istoga dana kada je Hitler izabran za kancelara Reicha. Iste godine je Panevropska literatura bila zabranjena u Njemačkoj i Njemačka Panevropska unija bila je raspuštena. Njemačka industrija je prestala davati finansijsku podršku i stala je na stranu Hitlera. Coudenhove je takođe izgubio podršku i krajnje ljevičarskih pristalica, koji su u borbi protiv Hitlera polagali nade u Sovjetski savez. U isto vrijeme je Panevropska unija odbacila komunizam. Godine 1938. Coudenhove je pobjegao pred nacistima, prvo u Švajcarsku 1940., a zatim u SAD. U izbjeglištvu je Coudenhove upoznao Otta von Habsburga, koji je živio u Washingtonu od 1940. do 1944.
U SAD-u je Coudenhove razvio ideju “Evropskog konstituirajućeg saziva” za poslijeratno razdoblje. Nakon što su Saveznici propustili priliku za organizovanjem parlamenta kao kamena temeljca novome poretku u Zapadnoj Evropi i odmah reorganizovati Zapadno Evropski saziv na osnovi nacionalnih država, 1947. Coudenhove je postavio prvi kongres Evropske parlamentarne unije u Švajcarskoj, koji je prerastao u Vijeće Evrope 1949. Ono nije bilo samo Vijeće ministara nego i sekundarno tijelo, koje je trebalo sadržavati savjetodavni parlamentarni saziv. Kroz njega 0000je povijest Evropskog parlamentarizma započela.
Godine 1950. grad Aachen je nagradio oca Panevropske ideje prvom Međunarodnom nagradom Karla Velikog (Karlpreis). Nedugo zatim, Evropska parlamentarna unija stopila se s Europskim pokretom koji je osnovao zet Winstona Churchilla, Duncan Sandys. Europski pokret izabrao je Coudenhove-Kalergija kao svog počasnog predsjednika, koji je bio jedina privatna osoba među političarima poput Konrada Adenauera, Winstona Churchilla, Alcide de Gasperija, Roberta Schumana i Henrija Spaaka.
Coudenhove se usmjerio na revitalizaciju Panevropske unije kao političke predvodnice evropskih patriota. Novi ustav je pokrenut na šestom Panevropskom kongresu u Baden-Badenu 1954. Panevropska unija je pozdravila 1957. Rimski sporazum (uspostavljanje EEC i Euratom) kao 00važan korak prema ostvarenju Panevrope, ali su Coudenhove i njegovo osoblje upozorili protiv 0sjedinjenja Evropa na način koji bi se temeljio na unilateralnoj ekonomskoj politici.
Na osmom Panevropskom kongresu u Bad Ragazu, Otto von Habsburg je bio izabran u Središnje vijeće Panevropske unije i nedugo nakon toga, kao potpredsjednik Coudenhove-Kalergija, predložio se za nasljednika u Kancelariji predsjednika.
Pitanje hoće li plan pokrenut od strane francuskog predsjednika Charles de Gaullea i njemačkog kancelara Konrada Adenaura za Europsku federaciju država (takozvani Fouchetov plan) utrti put ili onemogućiti ostvarenje Europske federalne države, razdvojio je Europski pokret. Godine 1960., na devetom međunarodnom kongresu u Nici, Panevropska unija se jasno opredjel00ila za stranu de Gaullea, koji je već bio povezan s CoudenhoveomPanevropskom idejom od 1941. De Gaulleova je evropska politika konačno uzrokovala podjelu između Panevropskog pokreta i “Evropske unije”. Godine 1962. na simboličnoj Francusko-njemačkoj ceremoniji pomirenja u kojoj su Konrad Adenauer i Charles de Gaulle došli zajedno u Reims, Coudenhove-Kalergi je učestovao kao gost generala.
U Francuskoj su Panevropsku uniju osnovali kasniji predsjednik Georges Pompidou i, na inicijativu predsjednika de Gauella osobno, Louis Terreniore, aktivni član otpora, zastupnik Nacionalnog saziva i višegodišnji ministar u de Gauellevoj vladi.
Otto von Habsburg
Unija je postigla visoki prestiž i politički utjecaj. Pod međunarodnim generalnim tajnikom Vittoriom Ponsom, koji je podržavao Coudenhove-Kalergija u svakodnevnim političkim operacijama, Panevropska unija se proširila u sve države Zapadne Europe.
Coudenhove-Kalergi je preminuo 27. srpnja 1972. u Vorarlbergu.
Na prijedlog francuskog predsjednika Georgea Pompidua 1973., Otto von Habsburg je izabran za međunarodnog predsjednika Panevropske unije. Tada su postavljeni novi ciljevi za pokret: ideja liberalizacije i emancipacije Centralne i Istočne Evrope kao preduslov za iskonsku evropsku integraciju u smislu ujedinjene Evrope i odbrane hrišćanskih vrijednosti / duha hrišćanskog učenja u odnosu na kakvo bi čovječanstvo trebalo biti u vremenu rastućeg materijalizma. Zaključeno 11 – 12 maja 1973. Strasbourgskom deklaracijom osnovnih principa formulisani su ciljevi
Panevropske unije koji su vrijedjeli gotovo dvije decenije do pobjede slobode u Centralnoj Evropi. Ovdje je, takođe, Otto von Habsburg postavio Panevropsku uniju kao široki panevropski pokret. Osim Francuske, Belgijske i Luxemburške sekcije odigravale su sve važniju ulogu i Austrijska i Njemačka Panevropska unija u rastućoj važnoj ulozi kao predziđa koji je nametala Gvozdena zavjesa. Nakon 1975. organizirane su brojne Panevropske omladine u Njemačkoj, Austriji, Španjolskoj, Italiji i Belgiji pod upravljanjem Walburga von Habsburga i kasnije MEP, Bernda Posselta.
Panevropska unija je iskoristila prve direktne izbore za Evropski parlament za početak međunarodne kampanje za jaču Evropu koja bi bila kršćanski orijentirana i politički/vojno ujedinjena. Vođeni Ottom von Habsburgom, brojni vodeći Panevropejci su zauzeli svoja mjesta u novoizabranom Evropskom parlamentu u Strasbourgu. U riječi otvorenje francuska spisateljica Louise Weiss, bivša predsjednica parlamenta i članica Panevropske unije, pozdravila je Otta von Habsburga kao nasljednika Richarda Coudenhove-Kalergija.
U isto vrijeme, pod vođstvom Bernda Posselta i Walburga von Habsburga, Panevropska unija je ojačala svoje djelovanje kao posebni zastupnik međunarodne kancelarije za područja iza Gvozdene zavjese i uspostavila je kontakte sa civilnim organizacijama u Poljskoj, kao što su trgovinski sindikat “Solidarnost”, “Charter 77” i crkvenim institucijama u Mađarskoj, Jugoslaviji, Čehoslovačoj kao i u Baltičkim zemljama. Panevropski tajni rad dobio je podsticaj kroz snažnu podršku poljskog pape Jovana Pavla II i augsburškog biskupa Josefa Stimpflea, koji su bili povezani tokom svog života s Panevropskim pokretom. Njemači kancelar Helmut Kohl i Panevropska unija napravili su 24. studenog 1986. zajedničku deklaraciju za prevladavanje podjele Njemačke i Evrope. Na “Panevropskom pikniku” u avgustu 1989. na Austrijsko-mađarskoj granici blizu Šoprona napravljene su prve rupe na Gvozdenoj zavjesi i preko 650 Njemaca iz Istočne Njemačke prebjeglo je na Zapad. Uslijedile su masovne demonstracije u Istočnoj Njemačkoj i generalni štrajkovi u drugim zemljama Centralne Evrope i skoro urušavanje komunističkog režima u jesen i zimu 1989. Cilj za ponovno ujedinjene Evrope bio je na dohvatu. Srednjoevropske vođe, poput Vaclava Havela u Češkoj, Vitautasa Landsbergisa u Litvaniji ili Francea Bučara u Sloveniji podupirali su panevropski rad koji se odvijao u njihovim zemljama, te su preuzeli ključne vodeće pozicije.
Panevropska organizacija je osnovana u svim zemljama Srednje i Istočne Evrope. U decembru 1990. održan je Međunarodni generalni saziv Panevropske unije u Pragu, što je bio prvi ovakav skup održan u zemljama bivšeg Sovjetskog bloka. Panevropska unija je aktivno podržavala brzi ulazak zemalja Srednje i Istočne Evrope u Evropsku uniju, a dio ovih nastojanja postao je stvarnost 1. maja 2004. s ulaskom Poljske, Mađarske, Češke, Slovačke, Estonije, Letonije, Litvanije i Slovenije. Također je aktivno podržavala ulazak Rumunije i Bugarske, koji je ostvaren 1. januara 2007., te ubrzavanje ulaska Hrvatske i Makedonije. Što se tiče konvencije za izradu Evropskog ustavnog ugovora, Panevropska unija je dala predsjedniku konvencije, Valéryju Giscardu d’Estaignu, konkretne prijedloge koji su uglavnom bili uključeni u ugovorni tekst Evropskog ustava.
Alain Terrenoire
U decembru 2004. Otto von Habsburg se povukao s mjesta međunarodnog predsjednika Panevropske unije u dobi od 92 godine. Za svoga nasljednika je predložio francuskog evropskog političara Alaina Terrenoirea, kojeg su izabrali u Strasbourgu delegati iz više od 20 panevropskih organizacija.
Otto von Habsburg je postao počasni predsjednik međunarodnog pokreta, kojeg je vodio više od tri decenije. Alain Terrenoire, treći predsjednik u istoriji Panevropske unije, je također postavio ambiciozne ciljeve za pokret: završavanje geografskog i političkog ujedinjenja cijele Evrope unutar Evropske unije i njen razvoj u međunarodno-funkcionalnu i moćnu supersilu mira.
Danas su članovi Panevropske unije ljudi svih životnih dobi i socijalnih klasa koji se zalažu za politički, ekonomski i vojno ujedinjenu Evropu kao zajednicu prava, mira, slobode i demokratije.
Panevropska unija podupire političku integraciju Evrope u područjima unutrašnje i vanjske bezbjednosti, tehnologije i istraživanja kao i opsežnog Evropskog ustavnog ugovora za Evropsku uniju. Ona se zalaže za nezavisnu evropsku odbrambenu politiku u partnerstvu s NATO-m. U svijetlu kontinuirane globalizacije, Panevropska unija podupire saradnju i nezavisno djelovanje Evropske unije unutar polja međunarodne politike.
Pod vođstvom austrijskog člana parlamenta, dr. Paula Rübiga, Panevropska se parlamentarna grupa u Evropskom parlamentu sastoji od preko 120 članova iz gotovo svih članica Evropske unije. Oni se sastaju redovno za vrijeme saziva parlamenta u Strasbourgu.